ایرج حسابی فرزند پروفسور حسابی روز چهارشنبه در گفت وگو با خبرنگار علمی ایرنا افزود:مراسم بزرگداشت پدر دانش فیزیک نوین در ایران و پایه گذار نخستین دانشگاه کشور فردا با حضور محمد علی نجفی و حمید میرزاده رییس دانشگاه آزاد اسلامی در این بنیاد برگزار می شود.

وی ادامه داد:این مراسم از ساعت هشت صبح با حضور استادان و شاگردان و علاقه مندان این استاد فرهیخته آغاز می شود.

حسابی تصریح کرد: مراسم سالگرد درگذشت استاد امسال با یک هفته تاخیر برگزار می شود و بنیاد پروفسور حسابی به دلیل «ضرورت انجام عملیات بازسازی مقبره استاد و عدم اختصاص کم‏ترین امکانات از سوی استانداری، ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرمانداری و شهرداری تفرش برای ایجاد فضایی آبرومند در محل این یادمان» از برپایی مراسم بزرگداشت مرحوم دکتر حسابی در کنار آرامگاه وی در زادگاهش بازمانده است.

مرحوم دکتر حسابی که در اوایل اسفندماه 1281 هجری شمسی در خانواده ای «تفرشی» به دنیا آمد به دلیل شرایط خاص خانوادگی این امکان را یافت که به رغم مشکلات و تنگناهای مالی خانواده تحصیلات خود را در مدارس و دانشگاه های امروزی لبنان و فرانسه پشت سر بگذارد و در نخستین سال های جوانی به دریافت مدارج مختلف علمی از جمله دانشنامه دکتری فیزیک با درجه عالی از دانشگاه «سوربن» فرانسه نایل شود.

حسابی چند سال بعد برای تکمیل نظریه ای که در زمینه فیزیک ذرات داشت به آمریکا رفت و مدتی در دانشگاه های پرینستون و شیکاگو به فعالیت های پژوهشی در این زمینه پرداخت.

دکتر حسابی علی رغم علاقه شدیدی که به فیزیک و فعالیت های تحقیقاتی داشت و با وجود موقعیت مناسبی که برای کار و تحقیق در بهترین و مجهزترین دانشگاه ها و آزمایشگاه های روز دنیا داشت، به ایران بازگشت آن هم در شرایطی که در محیط استبدادزده و عقب مانده آن روز هیچ جایگاه درخوری برای اشتغال یک دانش آموخته عالی فیزیک وجود نداشت.

حسابی با این حال این بخت را پیدا کرد که با همراهی جمعی از رجال فرهیخته آن روزگار، زمامداران بی سواد اما شیفته مظاهر تمدن غرب را به ایجاد دانشگاه در کشور متقاعد کند و به این ترتیب در سال 1313 دانشگاه تهران به عنوان نخستین مرکز آموزش عالی امروزی در کشور آغاز به کار کرد.

دکتر حسابی حدود نیم قرن یعنی تا آخرین سال های حیات خود ارتباط علمی خود را با دانشگاه تهران به عنوان استاد حفظ کرد که ثمره آن تربیت چندین نسل از اساتید و دانش آموختگان علوم و مهندسی در کشور است.

وی در کنار تدریس و فعالیت های آموزشی نقشی استثنایی در پایه گذاری بسیاری از فعالیت ها و مراکز علمی و اجرایی کشور ایفا کرد.

از جمله دستاوردها و خدمات علمی و فرهنگی استاد مواردی همچون انجام اولین نقشه برداری علمی، فنی و مهندسی کشور (تهیه نقشه نوین راه ساحلی سراسری میان بنادر خلیج فارس - بندر لنگه به بوشهر) (سال 1306)، تأسیس مدرسه مهندسی وزارت راه و تدریس در آن (سال 1307)، تأسیس دارالمعلمین عالی و تدریس در آن ( 1307)، ساخت نخستین رادیو در کشور (1307)، تاسیس دانشسرای عالی و تدریس در آن ( 1308)، ایجاد نخستین ایستگاه هواشناسی در ایران (1310)، نصب و راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران (1310)، تعیین ساعت ایران (1311)، تأسیس اولین بیمارستان خصوصی در ایران به نام « بیمارستان گوهرشاد» (به یاد مادر گرامیشان) (1312)، مأموریت وزارت راه برای ساخت راه تهران به شمشک جهت معادن ذغال سنگ (1312)، پیشنهاد و تدوین قانون تأسیس دانشگاه تهران و تأسیس دانشکده فنی (1313) و ریاست آن دانشکده تا سال 1315 و تدریس در آن، تأسیس دانشکده علوم و ریاست آن دانشکده از 1321 تا 1327 و از 1330 تا 1336 و تدریس در گروه فیزیک آن دانشکده تا واپسین روزهای عمر، تأسیس مرکز عدسی سازی - دیدگانی - اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران، مأموریت خلع ید از شرکت نفت انگلیس در دولت دکتر مصدق، ریاست اولین هیأت مدیره و مدیریت عامل شرکت ملی نفت ایران، تصدی وزارت فرهنگ در کابینه مرحوم دکتر مصدق، پایه گذاری مدارس عشایری و تأسیس نخستین مدرسه عشایری ایران (1330)، مخالفت با طرح قرارداد ننگین کنسرسیوم و کاپیتولاسیون در مجلس، مخالفت با عضویت دولت ایران در قرارداد سنتو (باکت بغداد) در مجلس، پایه گذاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران (1330) ، پایه گذاری مرکز تحقیقات و رآکتور اتمی دانشگاه تهران، تأسیس سازمان انرژی اتمی و عضو هیأت دایمی کمیته ی بین المللی هسته یی ( 1330 - 1349) ، تدوین قانون استاندارد و تأسیس مؤسسه استاندارد ایران ( 1333)، تأسیس نخستین رصدخانه نوین در ایران، تأسیس اولین مرکز مدرن تعقیب ماهواره ها در شیراز ( 1335)، پایه گذاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان (1338) ، تشکیل و ریاست کمیته پژوهشی فضای ایران و عضویت دایمی کمیته بین المللی فضا (1360)، تأسیس انجمن موسیقی ایران، تاسیس و عضویت پیوسته فرهنگستان زبان ایران از ( 1349) تا واپسین روزهای فعالیت آن دانشمند فقید عنوان شده است.

دکتر حسابی سرانجام پس از نود سال عمر پر بار و خدمت بی وقفه در راه توسعه و اعتلای ایران در 12 شهریورماه 1371 به دنبال عارضه قلبی بدرود حیات گفت.

مقبره استاد بنا به خواسته ایشان در زادگاه خانوادگی - شهر دانشگاهی تفرش - قرار دارد.